فصل دوم : آرزوی تولید انبوه 6- آرزوی گروپیوس

ساختمان های منتاژی ژاپن

بعد از جنگ جهانی دوم تنها آمریکایها یا اروپایها نبودند که تلاش می کردند تا از تاسیسات و مصالح صنعتی مورد استفاده در جنگ، برای کاربرد های صلح آمیزی از قبیل مسکن به کار گیرند. در ژاپن نیز این موضوع از اهمیت فراوانی بر خوردار بود. به عنوان نمونه در سال 1946 بیست شرکتی که در زمینه های کشتی سازی و هواپیما سازی فعالیت می کردند با هدف تولید انبوه خانه های دارای استاداردهایی مطلوب « اتحادیه تولید خانه صنعتی » را ایجاد می کنند. خانه های صنعتی تمامی این شرکت ها چوبی بود ، ولی روش ساخت در هر شرکت متفاوت و میزان موفقیت همه نیز یکسان نبود. در این میان تنها مدل شماره 7 پورموس (Puremos) محصول شرکت یاما این کوگیو (Yamain Kogio) که با همکاری یکی از معروف ترین معمارن مدرن ژاپن کونی او مائگاوا (Kunio Maegawa) ساخته شد ، از اقبال تولید در تیراژ انبوه برخوردار شد. این محصول، ساختمانی کوچک بود که تنها دارای دو اتاق ویک آشپزخانه کوچک و توالت بود که از ترکیب پانلهای چوبی به عرض یک متر با اتصال پیچی بنا شده بود. پورموس چه از نظر ابعاد، چه از نظر انتخاب نوع پانل بسیار بهتر از یک نمونه ابتدایی تولید صنعتی ساخته شده بود. هر چند تاثیر شخص مائگاوا که از سال 1920 به محض فارغ التحصیلی از دانشگاه به اروپا رفته و در آتلیه لوکروبوزیه از بزرگان معماری مدرن تجربه کسب می کند، بسیار زیاد است. ولی نباید نقش تحقیقاتی که از قبل از جنگ جهانی دوم بر روی خانه سازی با منتاژ پانل در ژاپن وجود داشته است نیز غافل شد. مخصوصا در مورد خانه پورموس که طراحی مائگاوا است تاثیر فعالیت های قبل از جنگ هم کلاسیش در دانشگاه یعنی کن چی اورا (Ken Chiura) بسیار مهم می باشد.

کن چی اورا در جایگاه مدیر سازمان تامین مسکن که در سال 1941 ایجاد می شود، یک بررسی جامعی روی روش های تولید خانه صنعتی موجود در دنیا انجام می دهد و از میان آنها روش منتاژ پانل را مناسب ترین روش تشخیص می دهد. یک سال بعد 1942 شروع به ساخت خانه های آزمایشی می کند. تمام ویژگی هایی که چه در نوع انتخاب پانل و چه در اندازه ها و یا انتخاب پیچ برای اتصال پانل ها که در پورموس دیده می شود تماما در این خانه آزمایشی تجربه شده بودند. بنا بر گزارشی که در شماره فوریه سال 1946مجله «کنچی کو زاشی» (Kenchiku Zashi) آمده است، از این خانه آزمایشی تا پایان جنگ حدود 200 واحد ساخته شده است. و دلیل قرار گرفتن کن چی اورا در مقام مدیریت سازمان تامین مسکن چیزی نیست جز اشراف کامل او به فعالیت هایی که در سطح جهان برای خانه های صنعتی انجام می شده است. کی چی اورا که بعد از جنگ جهانی دوم با طراحی شهرک مسکونی سن ری تبدیل به فرد اول طراحی و برنامه ریزی معماری تبدیل می شود، در مهمترین مقاله ای که قبل از جنگ در باره تولید صنعتی خانه می نویسد با اتکا به مقاله آلبرت اف بهمیس (Albert F. Bemis) تحت عنوان The Evolving House, Vol. 1-3 در مجله ( The Technology Press, MIT, 1933- 1936 ) که به عنوان منبعی برای نشان دادن منطق سیستم های تولید صنعتی خانه است در مجله کنچی کو زاشی در سال 1937 تحت عنوان « بهینه کردن روش ساخت خانه » متشر می کند و خانه خود را نیز با روش خانه سازی جدیدی به نام روش «خانه سازی خشک» بنا می کند.

روش خانه سازی خشک

برعکس روشهای معمول ساختمان سازی که نیازمند حجم زیاد آب است، در این روش مصالح خشک با یک دیگر منتاژ می شوند. این روش نه تنها امتیاز سرعت بالای ساخت را دارد، بلکه دارای ویژگی تولید کل یا اجزاء خانه در کارخانه نیز هست. چی اورا به همراه معماران مترقی مانند تسوچی اورا کامه کی () که تجربه کار زیر نظر فراک لوید رایت (Frank Lloyd Wright) را دارد، در حدود سال های 1930 به دنبال پیدا کردن روش های جدید طراحی مسکن بودند. همانطور که از اظهارات چی اورا و تسوچی اورا نیز پیدا است تلاش های آنها تحت تاثیر فعالت هایی بود که همزمان در آلمان انجام می شد به خصوص تاثیرات والتر گروپیوس (Gropius) قابل انکار نبود. کسی که در عین حال که موسس باوهاوس(BAUHAUS) بود هم در تولید نظریه و هم در عمل، رهبری معماری جدید را بر عهده داشت.

گروپیوس با روش ابداعی خانه سازی خشک خود و یا ابداع روش تولید صنعتی خانه به وسیله این روش، آثار متنوعی را خلق می کند، که از آن جمله طراحی معیار معینی برای خانه سازی که قابلیت تولید خانه های متنوع با ترکیب چندین جعبه بزرگ را داشت، یا خانه ای که در سال 1925 در شوتوتگارت ( stuttgart ) و برای شهرک وانسن هوف (Weissenhofsiedlung) طراحی می کند و همچنین مقاله « خانه صنعتی» معرفی شده در کتاب « خانه های آزمایشی باوهاوس» منتشره در سال 1925 معروف هستند. احتمالا چی اورا یا تسوچی اورا در ژاپن این آثار و مقالات دهه 1920گروپیوس را دیده باشند. باید توجه داشت که در روش ساخت خشکی که در ژاپن اعمال می شود همانگونه که تسوچی اورا می گوید از طرح های گروپیوس برای طراحی جزئیات ساختمان استفاده نشده است. (مجله SD سال 1988) روش ساخته خشک گروپیوس مانند شوتوتگارت سازه فولادی داشتند. در حالی که در مدل ژاپنی ساخت خشک با منعکس کردن شرایط محلی از چوب برای ساخت استفاده شده بود. ولی به جز این تفاوت، با توجه به مصالحی که برای دیوار های بیرونی در روش ساخته خشک نیاز است و با دقت در نوع اتصال قطعات، جای شکی در شباهت این دو سیستم باقی نمی ماند.

مقدمات ظهور شرکت های سازنده خانه های پیش ساخته

حقیقت این است که تلاش های گروپیوس را برای ساخت صنعتی خانه بسیار پیش تر از مثال های بیان شده آغاز شده است. او وقتی در سال1910 که تنها 26 سال داشت و در دفتر پیتر برنس (Peter Behrens) که هم معمار بود هم طراح صنعتی، کار می کرد به امیل لاتناو (Emil Rathenau) مدیر شرکت بزرگ AEG که از مشتری های مهم این شرکت بود پروپزالی را با نام « ساخت مسکن با استفاده از یگانه منطق زیبا شناسی » را در ماه مارس تحویل می دهد.

این پروپزال با جمله [ خلاصه طرح- هدف ایجاد این شرکت تولید صنعتی خانه است. و برای این کار از بهترین مصالح را استفاده کرده و بزرگترین ویژگی تولید صنعتی که پایین آوردن قیمت است را به خانه سازی اعطا می کنیم.] شروع می شود و دارای سه بخش « خلاصه طرح» « برای عملی کردن طرح» و « روش فروش» بود. کل متن پروپزال که شامل 5000 لغت بود، احتمالا اولین طرح برای ساخت شرکت خانه سازی صنعتی که بشر به خود دیده باشد. این طرح آنقدر کامل بود که امروزه نیز بسیاری از قسمت های آن توسط شرکت های خانه سازی ژاپن استفاده می شود. نوشتن طرح دقیقی برای ایجاد شرکت خانه سازیی که تا آن موقع وجود خارجی نداشت، نشان دهنده قدرت بالای خلاقیت گروپیوس است. نه تنها راهی که ژاپن از سال های 1925 با ساخت اولین خانه های آزمایشی به روش ساخت خشک تا 1945 را می توان با طرح نوشته شده در سال 1910 گروپیوس مرتبط دید، بلکه می توان مراحل پیشرفت شرکت هایی خانه سازی ژاپن را که بعد از سال 1965 ایجاد می شوند را نیز با استفاده از این طرح توضیح داد.

زمینه کلیه فعالیت هایی خانه سازی گروپیوس را می توان در این پروپزال دید. چهار سال بعد از مجتمع مسکونی زیدلونگ (Siedlung) در اشتوتگارت (Stuttgart) و در سال 1931 گروپیوس با شرکت هیرسش (Hirsch) که یک سیستم خانه پیش ساخته ای با استفاده از چدن را به نام «کارپا هاوس» ابداع کرده و به تولید رسانده بود، ارتباط بر قرار می کند و به مانند اینکه دارد پروپوزال سال 1910 خود را اجرا می کند، در طراحی مدل ساختمان، تحقیقات در باره تکنولوژی ساخت، و حتی روش فروش آن فعالیت کرد. گروپیوس علاوه بر بهینه کردن جزئیاتی از قبیل روش اتصال پانل ها، یک سری مدل جدید با نام [ مدل گروپیوس] را طراحی می کند. برای صادرات نیز اظهارنظرهای لازم را انجام می داد. در نمایشگاهی نیز که در سال 1932 در برلین با عنوان [ خانواده ای که رشد می کند] بر گذار شده بود یکی از مدل خانه هایی شرکت هیرسش به نمایش گذاشته شده بود.

وقتی شرایط سیاسی آلمان تغییر می یابد و گروپیوس مجبور به فرار از آلمان می شود. و با دعوت دانشگاه هاروارد گروپیوس به آمریکا مهاجرت می کند. گروپیوس دوست مهندس آلمانی خود کونراد واکسمن () را نیز به آمریکا دعوت می کند. و با استفاده از روش های متنوعی که واکسمن سالها برای اتصال پانلها اختراع کرده بود سیستم جدیدی برای خانه سازی به نام [ پاکژ هاوس] را با یک دیگر ابداع کرده و در سال 1942 با تاسیس شرکتی به نام [ جنرال پال] ساخته و به فروش می رسانند.

بیان توضیح کامل آنچه که بعد از آن اتفاق افتاد از حوصله این بحث خارج است ولی نهایت هیچ یک از این شرکت ها که گروپیوس خود در آنها فعال بود به عنوان یک شرکت خانه سازی موفق نبودند. ولی جای شکی نست که او صنعت ساخت و ساز را هم تراز صنعت اتومبیل سازی کرد و معتقد بود که معماران قرن جدید موظف هستند برای عملی کردن آن، تکنولوژی و طراحی (دیزاین) لازم را فراهم کنند. و اینگونه فعالیت های گروپیوس در معماران جوان هم دوره خودش بسیار تاثیر گذاشت. از طرف دیگر هرچند تجربه خود گروپیوس موفق نبود ولی شرایط تولید صنعتی خانه در ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم را می بینیم در می یابیم که رویایی که گوپیوس در سال 1910 دیده بود اشتباه نبوده است.